درحدود هزارسال پیش ، درهفت فرسنگی اصفهان، درناحیه لنجان، شهری به نام خان لنجان وجود داشته است که "همان خولنجان امروزی است . در19000 گزی جنوب فلاورجان متصل به جاده مبارکه اصفهان "لسترنج درسرزمین خلافت شرقی آن راشهرفیروزان دانسته است درحالی که فیروزان محل دیگری است"

ابن حوقل سیاح معروف وجغرافی دان عرب درقرن چهارم هجری می نویسد :

وازانجا (خان لنجان) تااصفهان 7 فرسخ است .

خان لنجان ،  شهری است کوچک وفراخ نعمت وپربرکت وناحیه وروستائی دارد ودراین روستا آب های گواراودرختان بسیار وشفتالوی خوب ولذیذ است ودراین جا قلعه بزرگی است که گنجینه امرای آن روستا ،ومشرف برخان لنجان ونواحی آن تانزدیک اصفهان است.

اما برخلاف ابن حوقل که ازخان لنجان به عنوان شهری کوچک یادنموده "مقدسی" (قرن چهارم هجری ) نوشته است : " خولنجان درسمت خوزستان آباد ،بزرگ وپرمیوه است "

خان لنجان ، خاستگاه دانشمندان واهل علم بوده است وداین باره نوشته اند:

خان لنجان ولنجان استانی است که مرکزآن خان ، ازناحیه های اصفهان است وگروه بسیار ازخداوندان دانش ازآنجا برخاسته اند. ازمنسوبان " ابواحمدمحمد" پسرعبدکویه خانی اصفهانی از سرشناسان مردم این شهر بوده است.وی به اصفهان رفت ودرآنجا ازبغدادیانواصفهانیان حدیث کرد، وی فردی شایسته بودودرشعبان سال 406 درگذشت.

مرحوم دهخدا درلغت نامه ، به نقل از معجم البلدانیاقوت حموی، درباره خان لنجان چنین نوشت :

این شهر، شهری بسیارنیکو ودارای بازار بزرگ بوده است وازآنجا عده ای از دانشمندان برخاسته اند. بین خان لنجان واصفهان دو روز راه است . خانی ها منسوب به این ناحیه اند ومحمدبن احمدبن محمدبن محمدبن یحیی بن حمدان معروف به "عجلی" ازاین طایفه بوده ودرخان لنجان سکونت داشته است . این شخص ازطبرانی وابوشیخ وطبقه آن دو حدیث کرده وبه سال 423هجری درگذشته . درخان لنجان قلعه مستحکم قدیمی است که باطنیه (فرقه شیعی اسماعیلیه ) فاتح آن شدندولی سلطان محمد سلجوقی درسال 570آن راخراب کرد......جلددهم دهخدا خولنجان دهی از بخش فلاورجان متصل به جاده مبارکه اصفهان بآب وهوای متعدل و1430تن سکنه

ناصرخسروقبادیانی ، جهانگرد ایرانی که درقرن پنجم هجری قمری دربازگشت ازمکه ازطریق خوزستان ولردگان به خان لنجان وسپس به اصفهان رفته است درسفرنامه خود چنین می نویسد:

وبه لوردغان (لردگان) رسیدیم که از ارجان تا آنجا چهل فرسنگ بود . واین لوردغان سرحد پارس است . واز آنجا به خان لنجان رسیدیم وبردروازه شهر، نام سلطان طغرل بیک نوشته دیدم . وازآنجا به شهر اصفهان هفت فرسنگ بود. مردم خان لنجان عظیم ایمن وآسوده بودند، وهریک به کاروکدخدائی خود مشغول .

ازآنجا برفتیم ، هشتم صفر 444بود که به شهر اصفهان رسیدیم "

محمد حسن خان اعتماد السطنه نیز ازخان لنجان به عنوان شهری بزرگ وآباد این چنین یاد می کند:

" خولنجان ازجانب خوزستان شهری بزرگ ومعموراست وفواکه واثمارش غیر محصور"

درکتاب " جغرافیای تاریخی شهر ها" نیز درباره خان لنجان چنین آمده است :

" خان لنجان ، درحقیقت همان " خولنجان " است که برخی آن را " خان ابرار" یعنی کاروانسرای نیکوکاران نیز نوشته اند."

دل نوشته: سیروس